Επιστημονική – Λατινική ονομασία / Είδος: Cyperus papyrus
Γένος: Cyperus
Οικογένεια: Cyperaceae
Συχνές ονομασίες: Egyptian paperplant, papyrus, papyrus sedge, paper reed, Indian matting plant, Nile grass / Κύπειρος ο πάπυρος, πάπυρος, βύβλος.
Αφρικανικής καταγωγής, θαμνώδες, υδρόβιο, πολυετές φυτό με ιδιαίτερη εμφάνιση. Το ύψος του φυτού σε ευνοϊκές, για αυτό, συνθήκες μπορεί να φτάσει τα 5 μέτρα κι αποτελείται από μακριούς, τριγωνικούς βλαστούς στα άνω άκρα των οποίων εκφύονται συστάδες από πολύ λεπτές, νηματοειδείς ακτίνες. Συχνά παρομοιάζεται το φυτό με ομπρέλα, ξεσκονόπανο ή βεντάλια. Ανθοφορεί με μικρά, κιτρινοκαφέ άνθη κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, τα οποία δίνουν τη θέση τους στους καφετί καρπούς του φυτού.
Δεν είναι καθόλου ανθεκτικό στο κρύο, ενώ αντιθέτως είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό στους ανέμους. Απαιτεί συχνό κι άφθονο πότισμα καθώς πρόκειται για υδρόβιο φυτό που συναντάται κυρίως στις όχθες λιμνών και ποταμών.
Ενδημικό είδος στον Νείλο, αν και σήμερα είναι λιγοστός ο εναπομείναντας αριθμός που συναντάται στην περιοχή, ενώ στις ημέρες μας ως αυτοφυές το βρίσκουμε στις παρόχθιες περιοχές της Β. Αφρικής, της Μαδαγασκάρης, της Παλαιστίνης και της Σικελίας.
Το φυτό ήταν ιδιαιτέρως γνωστό από την αρχαιότητα. Όπως είναι αντιληπτό κι από το όνομα του το φυτό αποτέλεσε την πρώτη ύλη για την κατασκευή του πάπυρου, της γνωστής αρχαίας επιφάνειας γραφής. Πιο συγκεκριμένα, οι μίσχοι του φυτού ξεφλουδίζονταν και το εσωτερικό τους κόβονταν σε λεπτές λωρίδες, οι οποίες τοποθετούνταν η μία δίπλα στην άλλη με ελαφρά αλληλεπικάλυψη μεταξύ τους και στη συνεχεία έφτιαχναν δεύτερη στρώση κάθετη στην πρώτη. Ακολουθούσε αποξήρανση και σφυροκόπημα για να συμπιεστούν και να ενωθούν τα διάφορα φύλλα με κολλητική ουσία ένα μείγμα από αλεύρι, νερό και ξύδι, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό τα γνωστά ρολά από πάπυρο, τα οποία εν συνεχεία κόβονταν σε φύλλα. Με την ίδια τεχνική κατασκεύαζαν και υφάσματα, χαλιά, σανδάλια, σκοινιά, φιτίλια κ.ά, ενώ από του αρχαίους Αιγύπτιους καταναλώνονταν ki ως τρόφιμο. Θραύσματα από ρολά πάπυρου κοσμούν τις προθήκες βιβλιοθηκών και μουσείων παγκοσμίως. Ο πάπυρος σταδιακά μετά τον 4ο μ.Χ. αιώνα σταδιακά αντικαταστάθηκε από άλλες επιφάνειες γραφής, όπως το χαρτί παρόλα αυτά από τον πάπυρο προκύπτει ετυμολογικά η αγγλική λέξη “paper” που σημαίνει χαρτί. Ενώ pa pu ro στα αρχαία αιγυπτιακά σημαίνει ότι κάτι ανήκει στο βασιλικό μονοπώλιο, προφανώς λόγω του αποκλειστικού προσκερδούς, βασιλικού εμπορίου του πάπυρου από την βασιλική οικογένεια των Φαραώ.
Στην αρχαία Ελλάδα υπάρχουν αναφορές από το Θεόφραστο (371-287π.Χ.) για το φυτό υπό το όνομα βύβλος ή βίβλος, ο οποίος περιγράφει τους τριγωνικούς βλαστούς του κι αναφέρεται κι ως το φυτό από το οποίο κατασκευάζονταν επιφάνεια γραφής. Επίσης, το αναφέρει ως υλικό παρασκευής για τα ξάρτια του στόλου του βασιλιά Αντίγονου. Έμμεση αναφορά γίνεται και στην “Οδύσσεια” καθώς αναφέρει ο Όμηρος ότι ο Οδυσσέας σκότωσε τους μνηστήρες αφού πρώτα έκλεισαν οι πόρτες με “βύβλινα” ενώ κι ο Ηρόδοτος στο έργο του “Ιστορίαι “αναφέρεται σε βύβλινα υποδήματα. Συνεπώς, εκτός από τους αρχαίους Αιγύπτιους κι οι αρχαίοι Έλληνας χρησιμοποιούσαν ποικιλοτρόπως το φυτό και τα παράγωγα του.
Στο φυτό αποδίδονταν κατά το παρελθόν φαρμακευτικές ιδιότητες. Συγκεκριμένα, η τέφρα των καμένων φύλλων του χρησιμοποιούνταν σε οφθαλμολογικές παθήσεις αλλά κι ως επουλωτικό σε πληγές κι έλκη. Ο Διοσκουρίδης αναφέρεται σε φυτό με την ονομασία κύπερος, το οποίο παρουσιάζει ομοιότητες στην περιγραφή με τον πάπυρο.