Επιστημονική – Λατινική ονομασία / Είδος: Paeonia spp.
Γένος: Paeonia
Οικογένεια: Paeoniaceae
Συχνές ονομασίες: Wild peony, Hoa wang / Παιώνια, παιωνία, πηγουνιά, μάκος, βασίλισσα των βοτάνων.
Μεσογειακό, ποώδες, πολυετές, ανθοφόρο φυτό με μεγάλα άνθη κατά τη διάρκεια της άνοιξης σε κοκκινωπές, συνήθως, αποχρώσεις. Τα εντυπωσιακά, μεγάλα, πολύ αγαπητά άνθη της συναγωνίζονται σε δημοτικότητα αυτά της τριανταφυλλιάς.
Το ύψος του φυτού δε ξεπερνάει τα 60 εκατοστά κι αποτελείται από ευθυτενείς βλαστούς με λογχοειδή έως οβάλ φύλλα. Το φυτό ήταν ιδιαιτέρως γνωστή από την αρχαιότητα. Αν ανατρέξει κάποιος στη βιβλιογραφία θα βρει εντυπωσιακές πληροφορίες.
Το φυτό θα μπορούσε να πει κάποιος ότι τελεί υπό την προστασία των Ολύμπιων θεών, καθώς όπως αναφέρεται στο έπος του Ομήρου, Ιλιάδα, ο αρχαίος θεραπευτής των Θεών Παιώνας, από τον οποίο αντλεί το όνομα του το φυτό – κι ο οποίος αναφέρεται κι ως πολυφάρμακος, θεράπευσε τους Πλούτωνα και Άρη καλύπτοντας με παυσίπονα φάρμακά τις πληγές που τους είχαν προκαλέσει οι Ηρακλής και Διομήδης, αντίστοιχα.
Στην αρχαία Αθήνα το φυτό καλούνταν «Αθηνά Παιωνία» και σύμφωνα με τον Παυσανία αποτελούσε τη βασίλισσα όλων των βοτάνων (πασάων βοτανέων βασιληίδα), τίτλο που κρατάει μέχρι σήμερα. Παρόμοιο τίτλο έχει και στην Κίνα όπου λέγεται «βασιλιάς όλων των λουλουδιών».
Ως βασίλισσα όλων των βοτάνων είναι αντιληπτό ότι πρόκειται για πολύτιμο θεραπευτικό φυτό. Συγκεκριμένα, ο Ιπποκράτης αναφέρει την παιώνια κατά των νευρολογικών παθήσεων και στη θεραπεία της επιληψίας. Ο πατέρας της φαρμακευτικής Διοσκουρίδης αναφέρει το φυτό ως “γλυκυσίδη” και τη ρίζα του “παιωνία”, το οποίο περιγράφει πλήρως και του αποδίδει πληθώρα φαρμακευτικών ιδιοτήτων, όπως ότι η ρίζα της έχει εμμηναγωγικές ιδιότητες κι ότι χρησιμοποιούνταν για την αποβολή του πλακούντα μετά τον τοκετό. Στις φαρμακευτικές ιδιότητες του φυτού αναφέρθηκε κι ο Πλίνιος.
Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, ο Παιώνας, ήταν μαθητής του Ασκληπιού. Όταν η θεά της γονιμότητας Λητώ – μητέρα του Απόλλωνα, του υπέδειξε μια μαγική ρίζα που φύονταν στον Όλυμπο, κι η οποία απάλυνε τον πόνο των γυναικών κατά τον τοκετό. Ο Ασκληπιός εξοργίστηκε από το φθόνο του τόσο πολύ που αποπειράθηκε να φονεύσει τον μαθητή του, τον οποίο κι έσωσε ο Δίας μεταμορφώνοντας τον σε λουλούδι, την παιώνια.
Κατά τη λαϊκή παράδοση το φυτό είχε θεϊκή προέλευση στην αρχαιότητα, εκπορευόνταν από το φεγγάρι κι ότι έλαμπε κατά τη διάρκεια της νύχτας για να προστατεύει τους βοσκούς και τα κοπάδια τους.
Στον Κήπο μας θα βρείτε το είδος Paeonia albiflora (lactiflora) στο Βοτανόκηπο του Διοσκουρίδη με λευκού χρώματος άνθη.