Επιστημονική – Λατινική ονομασία / Είδος: Vitex agnus-castus
Γένος: Vitex
Οικογένεια: Lamiaceae
Συχνές ονομασίες: Vitex, monk's pepper, chasteberry, Abraham's balm / Λυγαριά, πιπέρι των μοναχών, λυγιά, αγνιά, καναπίτσα.
Εύκολης ανάπτυξης κι αναπαραγωγής, μεσογειακό, ανθοφόρο, αρωματικό φυτό – δέντρο. Ανθοφορεί με μωβ άνθη που παρομοιάζονται με αυτά της λεβάντας κι αποτελούν πόλο έλξης για πεταλούδες, ενώ οι καρποί του, όμοιοι με τους σπόρους πιπεριού, συγκομίζονται όσο είναι ακόμη άγουροι. Εάν αφεθούν πάνω στο φυτό πέφτουν στο έδαφος και βλασταίνουν πολύ εύκολα.
Το φυτό χρειάζεται καλής αποστράγγισης, προσήλια εδάφη. Είναι ανθεκτικό φυτό τόσο στις χαμηλές θερμοκρασίες όσο και στην αλατότητα, καθιστώντας το ιδανικό φυτό για παράκτιες φυτεύσεις.
Η ονομασία του φυτού Vitex προέρχεται από τη λατινική λέξη vieo που σημαίνει ύφανση, λόγω της παραδοσιακής χρήσης του στην καλαθοποιία. Η λέξη agnus προέρχεται από την ελληνική λέξη αγνός, καθώς αποτελούσε ιερό δέντρο στην αρχαία Ελλάδα και στην αρχαία Ρώμη, αφιερωμένο στις θεές Εστία και Βέστα αντίστοιχα.
Οι καρποί, τα φύλλα και τα λουλούδια του φυτού χρησιμοποιούνται ευρέως από την παραδοσιακή φαρμακευτική και θεωρούνταν τονωτικό, εμμηναγωγό κι αντιαφροδισιακό. Στην αρχαία ελληνική εορτή της αναπαραγωγής, ανθρώπινης και γεωργικής, Θεσμοφορία, αφιερωμένη στη θεά Δήμητρα και στη κόρη της Περσεφόνη συμμετείχαν αποκλειστικά και μόνο γυναίκες. Αναφέρεται ότι στους άνδρες, που άφηναν πίσω τους έδιναν να καταναλώσουν αυτό το φυτό για να μείνουν αγνοί – πιστοί.
Ο σπουδαίος φιλόσοφος της αρχαιότητας Θεόφραστος (371-287 π. Χ. – διάδοχος του Αριστοτέλη) το αναφέρει ως «άγνος» κι αναφέρεται στις ιδιότητες ως εμμηναγωγό.
Στον Κήπο μας υπάρχει επίσης κι η εντυπωσιακή μωβ λυγαριά Vitex trifolia “purpurea”.