Επιστημονική – Λατινική ονομασία / Είδος: Gladiolus italicus
Γένος: Gladiolus
Οικογένεια: Iridaceae / Ιριδίδες
Συχνές ονομασίες: sword lilly / Γλαδίολος ο ιταλικός, άγρια γλαδιόλα, ίριδα, σπαθάκι, σπάθη, σπαθούκλια, αγριοκόκορο, τσαλαπετεινός, πετειναράκι.
Πανέμορφο, ανθοφόρο, βολβώδες, αυτοφυές, πολυετές φυτό της Νότιας Ευρώπης. Καλοκαιρινής ανθοφορίας φυτό αποτελείται από μια ρόζετα από επιμήκη, λογχοειδή φύλλα που εκφύονται κατευθείαν από το έδαφος, από τον κέντρο των οποίων αναπτύσσεται επίμηκες ανθοφόρο στέλεχος στην κορυφή του οποίου σχηματίζεται ταξιανθία στάχεος.
Η επιστημονική ονομασία του φυτού Gladiolus προέρχεται από τη λατινική λέξη gladius, η οποία σημαίνει ξίφος, το οποίο προκύπτει από τα στενά, λογχοειδή φύλλα του φυτού. Η λέξη gladius αποτελεί τη ρίζα της λέξης gladiator (=μονομάχος) και το φυτό συμβολίζει το σθένος του χαρακτήρα αλλά και το πάθος.
Το φυτό ήταν γνωστό από την αρχαιότητα κι αναφέρεται από το μεγάλο φαρμακολόγο της αρχαιότητας, Διοσκουρίδη, στο πεντάτομο έργο του “Περί ύλης ιατρικής” ως “ξιφίον”, “φασγάνιον” και “μαχαιρίωνα” για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες. Ο βολβός της ρίζας του φυτού μαζί με κρασί και δεντρολίβανο χρησιμοποιούνταν ως κατάπλασμα με σκοπό την αφαίρεση ακίδων από το δέρμα. Χρησιμοποιούνταν επίσης σε γυναικολογικές παθήσεις αλλά κι ως καταπραϋντικό των παιδικών κολικών. Tα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται έρευνες σχετικά με τη φαρμακευτική δράση του φυτού κι ιδιαίτερα την αντικαρκινική δράση που παρουσιάζει, που οφείλεται στην ουσία κυκλοπαμίνη που περιέχει.
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ο Θεσσαλός, βλάσφημος κι ασεβής Ερυσίχθονας έκοψε την ιερή βελανιδιά, αφιέρωμα στη θεά Δήμητρα για να τη χρησιμοποιήσει ως καυσόξυλα, με διάφορους προσκυνητές να προσπαθούν να τον μεταπείσουν. Ο Ερυσίχθονας σκότωσε έναν από αυτούς. Η θεά Δήμητρα τότε ως εκδίκηση ζήτησε από την Πείνα να κυριεύσει το σώμα και με καμία αφθονία να μην ανακουφίζεται. Αυτός αδυνατώντας να ικανοποιήσει την όρεξή του, πούλησε ως σκλάβα την κόρη του, Μήστρα, για να μπορέσει να αγοράσει περισσότερη τροφή. Η κόρη του δραπέτευσεκι η Δήμητρα την μετέτρεψε σε γλαδιόλα για να φροντίζει τον άντρα που σκότωσε ο πατέρας της. Όταν ο Ερυσίχθονας μη έχοντας να φάει τίποτα πια, άρχισε να τρώει τις ίδιες του τις σάρκες μέχρι που βρήκε με αυτόν τον τρόπο φρικτό θάνατο.
Στον Κήπο μας θα τη βρείτε στον Κήπο του Διοσκουρίδη.