Επιστημονική – Λατινική ονομασία / Είδος: Silybum Marianum
Γένος: Silybum
Οικογένεια: Asteraceae (Compositae) / Αστεροειδή (Σύνθετα)
Συχνές ονομασίες: Silybum, cardus marianus, milk thistle, blessed milkthistle, Marian thistle, Mary thistle, Saint Mary's thistle, Mediterranean milk thistle, variegated thistle and Scotch thistle / Σίλυβο το μαριανό, γαϊδουράγκαθο, γαϊδουράγκανθο, αγκάθι της Παναγίας, κουφάγκαθο, αγιάγκαθο, καλάγκαθο, αγκάβατος, κνίκος, κορδόσεντο, καρδισάντο, άθαφτος, κορνηλιά.
Ευρέως γνωστό και διαδεδομένο, ακανθώδες ζιζάνιο – αγριόχορτο που ευδοκιμεί εύκολα στις παραμεσογειακές περιοχές. Ευνοείται από τα ξηρά καλοκαίρια και τα πλούσια σε ασβέστιο αργιλοαμμώδη εδάφη για αυτό συναντάται συχνά σε διάφορες ακαλλιέργητες θέσεις στην Ελλάδα καθώς δεν απαιτεί ούτε πότισμα.
Αποτελεί πολύτιμο, ωφέλιμο βότανο με πληθώρα θεραπευτικών ιδιοτήτων και με πλήθος ιστορικών αναφορών καθώς χρησιμοποιούνταν κυρίως σε διαταραχές του πεπτικού συστήματος, σε υπατικές ασθένειες και σε προβλήματα της χοληδόχου κύστης εδώ και πλέον 2.000 χρόνια.
Αποτελείται από ένα επίμηκες, τριχωτό στέλεχος ύψους περίπου 1 μέτρου με λογχοειδή φύλλα, αγκαθωτά στην περιφέρεια, πράσινου χρώματος με χαρακτηριστικές έντονες νευρώσεις λευκού χρώματος. Ανθοφορεί με μωβ χρώματος ταξιανθίες που περιβάλλονται από αγκαθωτά βράκτια. Στη συνέχεια, κατά την αποξήρανση των άνθεων του φέρει μικρούς, μαύρους, γυαλιστερούς σπόρους.
Για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες συλλέγονται όλα τα μέρη του φυτού από τους σπόρους μέχρι κι οι ρίζες του και στο εμπόριο κυκλοφορούν αναρίθμητα φυτοθεραπευτικά σκευάσματα με βάση τα διάφορα μέρη του γαϊδουράγκαθου.
Σύμφωνα με σύγχρονες έρευνες, το γαϊδουράγκαθο και πιο συγκεκριμένα η δραστική ουσία του, σιλυμαρίνη (silibinin), αποτελεί ευεργετικό, ισχυρό αντιοξειδωτικό βότανο για τον άνθρωπο και συμβάλλει στην ανανέωση των κυττάρων και της αναζωογόνησης του οργανισμού.
Ο Διοσκουρίδης, ο μεγαλύτερος φαρμακογνώστης της αρχαιότητας (1ος μ.Χ) και πατέρας της βοτανολογίας και της φαρμακευτικής, στο πεντάτομο έργο του “Περί Ύλης Ιατρική” αναφέρεται στο γαϊδουράγκαθο ως σίλλυβον, περιγράφωντας το αγκαθωτό φυτό με τα πλατιά κι αγκαθωτά φύλλα του με τις λευκές κηλίδες ότι αποτελεί εμεταγωγό αν καταναλωθεί μαζί με μέλι κι ότι μαγειρεύεται με αλάτι και λάδι. Από το σίλλυβον του Διοσκουρίδη προέκυψε κι η λατινική – επιστημονική ονομασία του φυτού.
Υπό τη λαϊκή ονομασία γαϊδουράγκαθο καλούνται διάφορα ακανθώδη φυτά από τα γένη cnicus, cirsium, cardus, sonchus, cynara κ.ά.
Διάφορες ιστορίες, θρύλοι και παραδόσεις υπάρχουν γύρω από τα ακανθώδη φυτά με την ονομασία γαϊδουράγκαθο. Μερικές από τις βασικότερες είναι οι ακόλουθες:
- Οι άσπρες κηλίδες στις νευρώσεις των φύλλων του φυτού προκλήθηκαν από σταγόνες από το γάλα καθώς θήλαζε η Παναγία τον Ιησού. Καθώς θεωρούνταν βότανο που προάγει την παραγωγή γάλακτος κατά το θηλασμό. . Από το θρύλο αυτό προκύπτουν κι οι λαϊκές ονομασίες του φυτού αγκάθι της Παναγίας κι αγιάγκαθο.
- Το γαϊδουράγκαθο αποτελεί εθνικό σύμβολο της Σκωτίας κι απεικονίζεται στο εθνόσημο της. Λέγεται πως κατά τη νορβηγική εισβολή στη Σκωτία ένας ξυπόλυτος Νορβηγός πάτησε το βράδυ ένα γαϊδουράγκαθο κι οι φωνές του ενημέρωσαν για την εισβολή τους Σκωτσέζους.
- Γαϊδουράγκαθο άλλου είδους (Onopordum accanthium) αποτελεί και το σύμβολο της Λωρραίνης, της περιοχής της ΒΑ Γαλλίας, καθώς κατά τον Μεσαίων αποτελούσε έμβλημα της Παναγίας, και στη συνέχεια υιοθετήθηκε από το Δούκα Ρενέ του Αντζού ως έμβλημα του, περνώντας από γενεά σε γενεά ως επίσημο σύμβολο που ακόμα και σήμερα αποτελεί το σύμβολο της πόλης Νανσί, της τοπικής ποδοσφαιρικής ομάδας καθώς και του πάρκου της Λωρραίνης.
- Γαϊδουράγκαθο είναι και το σύμβολο της εγκυκλοπαίδειας Μπριτάνικα (Encyclopaedia Britannica).
*Ο Βοτανικός Κήπος «Ζέλιος Γη» δε φέρει ευθύνη για τυχόν παρενέργειες από τη χρήση – κατανάλωση των φυτών και βοτάνων . Σας συστήνουμε να συμβουλεύεστε πάντοτε το θεράποντα ιατρό σας πριν προβείτε στη χρήση οποιουδήποτε φαρμακευτικού φυτού.