Επιστημονική – Λατινική ονομασία / Είδος: Cornus mas
Γένος: Cornus
Οικογένεια: Cornaceae
Συχνές ονομασίες: Cornelian cherry, European cornel, Cornelian cherry dogwood / Κρανιά, κρανεία, μαυροβεργιά.
Φυλλοβόλος μικρό δέντρο με θολωτό φύλλωμα και με καταγωγή από τη Νοτ. Ευρώπη. Αποτελείται από σκουρόχρωμα, καφέ ώριμα κλαδιά κι ανοιχτόχρωμα, πρασινωπά τα νεότερα. Φέρει αντίθετα, οβάλ, πράσινα φύλλα που γίνονται μωβ ή κίτρινα πριν πέσουν κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου, όμως πριν αυτά εμφανιστούν ξανά επάνω στα γυμνά κλαδιά φέρει πρώιμη ανθοφορία με πολυάριθμα, μικρά, κίτρινα άνθη με τέσσερα πέταλα κατά τα τέλη του χειμώνα σε χαρακτηριστικές στρογγυλεμένες συστάδες. Είναι το πρώτο φυτό που ανθίζει αποτελώντας τον αγγελιοφόρο της άνοιξης. Κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου καρποφορεί με ωοειδούς σχήματος, μικρού μεγέθους, βυσσινέρυθρου χρώματος, εδώδιμους καρπούς, τα κράνα ή βικκίνια, οι οποίοι αναφέρεται ότι παρομοιάζονται με κεράσια, ελιές αλλά και μούρα όταν ωριμάσουν. Οι καρποί του είναι πολύ πλούσιοι σε ασβέστιο κι άλλα μέταλλα καθιστώντας τους υψηλής διατροφικής αξίας φρούτα με υψηλή αντιοξειδωτική δράση, τα οποία χρησιμοποιούνται κυρίως στην παρασκευή μαρμελάδων και λικέρ. Η περίσσεια φρούτων χρησιμοποιείται ως βελτιωτικό – λίπανση του εδάφους. Οι σπόροι του, ψήνονταν – καβουρδίζονταν, και χρησιμοποιούνταν ως υποκατάστατο του καφέ.
Η πρώιμη ανθοφορία του αποτελεί πόλο έλξης για τις μέλισσες, ενώ οι καρποί του προσελκύουν σκίουρους και πτηνά.
Το ξύλο του εν λόγω φυτού είναι πολύ σκληρό κι αποτελεί το μοναδικό που βυθίζεται, και δεν επιπλέει, στο νερό, ιδιότητα που το καθιστά πολύτιμη πρώτη ύλη στις κατασκευές λαβών εργαλείων κ.ά.
Το φυτό είναι γνωστό από την αρχαιότητα και χρησιμοποιήθηκε η ξυλεία του στην κατασκευή πολεμικών όπλων, όπως ακόντια, λόγχες και τόξα, σύμφωνα με αναφορές του Θεόφραστου και του Ηροδότου. Ο Θεόφραστος, μάλιστα, αναφέρεται στο “κράνιον” και στη σκληρότητα του ξύλου και την παρομοιάζει με κόκκαλο. Κατά τον Όμηρο και τον Παυσανίας από ξύλο κρανιάς κατασκευάστηκε ο Δούρειος Ίππος. Στα νεότερα χρόνια χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή μπαστουνιών – γκλίτσες.
Οι καρποί του φυτού παρουσιάζουν θεραπευτικές ιδιότητες και χρησιμοποιήθηκαν από τη λαϊκή, παραδοσιακή φαρμακευτική, κυρίως για τις στυπτικές τους ιδιότητες αλλά κι ως τονωτικό. Ο πατέρας της φαρμακολογίας, Διοσκουρίδης, αναφέρει το δέντρο αυτό ως “κρανία”, αναφέροντας ότι οι εδώδιμοι, στυφοί καρποί του ενδείκνυνται για κοιλιακές παθήσεις και δυσεντερίες. Σύγχρονες έρευνες αποδίδουν στους καρπούς του πληθώρα φαρμακευτικών ιδιοτήτων, συγκαταλλέγοντας τους στις υπερτροφές και θεωρείται ο καρπός της αναζωογόνησης και της μακροζωίας λόγω κυρίως της ισχυρής αντιοξειδωτικής του δράσης.
Το φυτό προτιμάει τις ορεινές, δασικές, προσήλιες έως ημισκιερές θέσεις φύτευσης και τα γόνιμα εδάφη με καλή αποστράγγιση και δεν ευδοκιμεί σε παραθαλάσσιες περιοχές. Παρουσιάζει αυξημένη αντοχή στη ξηρασία, τους ανέμους και τις ασθένειες.